HISTORIA SZKOLNICTWA W ZALESIU ŚLĄSKIM
Pierwsza wzmianka o szkole w Zalesiu pojawiła się po wojnie 30-letniej w roku 1679. Zbudowana ona była z drewna i nie miała osobnego pomieszczenia lekcyjnego. Nauka odbywała się w izbie zamieszkałej przez nauczyciela aż do roku 1818, kiedy to została ona zburzona ze względu na stan grożący zawaleniem.
W tym samym miejscu stanął masywny, parterowy budynek szkolny z dwoma frontowymi oknami w stronę drogi, w którym znalazło się osobne pomieszczenie do nauki oraz izba mieszkalna dla nauczyciela. Ponieważ przybywało wciąż dzieci, nauczanie w tej szkole stało się uciążliwe dla jednego nauczyciela. W 1829 r. zaczął więc nauczać jego pomocnik w wynajętym pomieszczeniu we wsi. Po długich perturbacjach w 1829 r. podwyższono budynek szkolny o jedno piętro. Uczyło się w nim 8 roczników podzielonych na trzy klasy. Ze względu na duże zawilgocenie budynku, został on w 1845 r. całkowicie odnowiony. Do szkoły uczęszczało wtedy 289 uczniów, dlatego zatrudniono drugiego pomocnika nauczyciela.
W tamtym czasie pojawiał się często problem budowy nowej szkoły. Budowę tę opóźniał jednak brak środków pieniężnych spowodowany między innymi złymi zbiorami.
Dopiero wiosną 1877 r. zabrano się do budowy nowej szkoły, która ze względu na podmokłość terenu nie mogła być wybudowana w tej samej linii co stara szkoła, lecz została wybudowana w tym miejscu, gdzie jeszcze niedawno znajdowało się przedszkole i dom nauczyciela.
W czerwcu 1878 r. rozpoczęła się w niej nauka w czterech obszernych pomieszczeniach lekcyjnych. Były w niej również mieszkania dla dwóch nauczycieli z rodzinami.
Równocześnie został przebudowany stary budynek szkolny. Oba pomieszczenia lekcyjne zostały zamienione w pokój mieszkalny, a ze starych pokoi zrobiono klasę, w której uczyła się do roku 1888 klasa średnia.
Szkoła była teraz czteroklasowa, a w 1907 r. była już szkołą pięcioklasową. Klasa piąta miała własne pomieszczenie do nauki dopiero w roku 1913 w starej, ponownie przebudowanej szkole. Były tu również mieszkania dla kierownika i dwóch samotnych nauczycieli. Dzieci pisały wtedy na łupkowych tabliczkach czerwonymi kamieniami znajdowanymi na Padołach.
Od 1909 r. szkoła była podłączona do wodociągu należącego do właściciela dóbr.
W 1909 r. założono boisko do gier i ćwiczeń. Zapłatę za pracę nauczyciele otrzymywali częściowo w ówczesnych pieniądzach (najpierw w guldenach, a potem w markach), a resztę jako naturalne produkty.
Patronat nad szkołą miał właściciel Strzelec Opolskich, zaś inspektorem szkolnym był każdorazowo miejscowy proboszcz. I tak szkoła przetrwała do 1945 r. kiedy to nauka w niej została przerwana na skutek działań wojennych.
26 kwietnia 1945 r. miała miejsce uroczystość otwarcia Publicznej Szkoły Powszechnej w Zalesiu. Szkołę tę zorganizował i zarazem był jej kierownikiem pan Franciszek Strojny, który przybył do Zalesia z powiatu będzińskiego.
Do szkoły zgłosiło się 190 dzieci z roczników od 1931 do 1937. Od 1948 do listopada 1951 r. kierownikiem był p. Julian Krupe, następnie p. Józef Bubała, zaś od 1 lutego 1952 r. kierowniczką została mianowana p. Hildegarda Janista. Od września1952 r. kierownictwo objął p. Leon Janista.
Szkoła ta funkcjonowała do 30 kwietnia 1965 r., bowiem 1 maja tegoż roku została oddana do użytku nowa szkoła, która funkcjonuje do dnia dzisiejszego. Została ona wybudowana dzięki staraniom miejscowego działacza Józefa Wilkowskiego, jako jedna z 1000 szkół wybudowanych dla uczczenia 1000-lecia państwa polskiego. Józefowi Wilkowskiemu dane było dożyć podniosłej uroczystości przecięcia wstęgi przed bramą nowej szkoły. Klucze do nowej szkoły wręczono uroczyście jej kierownikowi p. Leonowi Janista.
Już następnego dnia rozpoczęła się normalna nauka w nowej szkole.
Po śmierci Józefa Wilkowskiego Rada Narodowa podjęła uchwałę, żeby Szkole Podstawowej w Zalesiu Śl. nadać imię jej wielkiego przyjaciela. Społeczeństwo Zalesia ufundowało tablicę pamiątkową, którą uroczyście odsłonięto nadając jednocześnie szkole imię Józefa Wilkowskiego w dniu 1 maja 1967 r. w holu został zawieszony portret patrona szkoły.
WSPOMNIENIE O JÓZEFIE WILKOWSKIM
Urodził się 14.08.1889 roku w Zalesiu Śląskim w rodzinie chłopskiej. Ukończył 8-klasową niemiecką szkołę powszechną i kurs handlowo-spółdzielczy. Pracował jako uczeń ciesielski.
Uczestniczył w I wojnie światowej w szeregach armii niemieckiej. Po powrocie z frontu aktywnie działał w Związku Rolników Polskich na Śląsku, organizował polskie kółka rolnicze. Był przywódcą zwycięskiego strajku rolnego chłopów polskich. Był działaczem Banku Ludowego w Strzelcach Opolskich oraz współzałożycielem Spółdzielni Zakupu i Sprzedaży „Rolnik”. Uczestniczył w powstaniach śląskich. Był ofiarą szykan i napadów ze strony bojówek niemieckich. Na skutek prześladowań schronił się w Polsce.
W latach 1923-39, ponownie w Zalesiu, był aktywnym działaczem Związku Polaków w Niemczech, Polsko-Katolickiego Towarzystwa Szkolnego, Górnośląskiego Zjednoczenia Rolników oraz organizatorem licznych kursów rolniczych. Oprócz tego był działaczem „Lutni” i chóru męskiego „Piast” w Zalesiu.
W domu Wilkowskiego odbywały się liczne imprezy narodowo-polskie (wieczornice, prelekcje, kursy itp.). W 1939 r. został aresztowany przez gestapo i zesłany na 6 lat do obozu Buchenwald. W 1942 r. władze hitlerowskie skonfiskowały dom i gospodarstwo Wilkowskiego oraz wysiedliły jego żonę i dzieci.
Po wojnie wrócił do Zalesia i prowadził swoje gospodarstwo.
Działał także w Banku Ludowym i „Rolniku” w Strzelcach Op., był członkiem licznych organizacji, inicjatorem wielu przedsięwzięć na rzecz Zalesia m.in. budowy wodociągu, czy też nowej szkoły, która nosi jego imię.